قانون، رانت و ملاحظه کاری

 قانون، رانت و ملاحظه کاری 

بخش نخست

دوستی می گفت پنج شنبه، روز اموات است و جمعه؛ روز خانواده. و از همان ابتدای رفاقت تکلیف و تعریف این دو روز مشخص شد. این بدان معنی بود که در این دو روز هر کاری به غیر از سرزدن به مردگان و تکریم خانواده فعل حرام است حتی جلسه فوق العاده و غیرفوق العاده شورا! ولی تعریف و بازتعریف همه واژگان مورد استفاده زندگی روزمره به این سادگی نیست و گاه دغدغه هایی برای اهل بصیرت ایجاد می کند که ذکر چندی از آن در این مقال می آید و توضیح و تعریف و تشریح بیشتر در مجال دیگر اگر خدا بخواهد.
در تعریف قانون باید گفت ، گاه مدعیان سینه چاک قانون و قانون مداری گویی به میوه فروشی سرکوچه رفته اند و آن را به قول معروف «سوا» می کنند.  بی امان از محمل قانون، گرزی آتشین ساخته و بر سر دیگران می کوبند و در مقابل؛ قوانینی که کوچک ترین منافع شخصی آنان را به خطر می اندازد راه و نیمه راه از در و دیوار بالا می روند تا راه گریزی از آن پیدا کرده و خواسته های خود را تأمین نمایند.
«رانت» دیگر واژه ای است که سردرگم محافل انس است. اگر من که عضو شورا هستم و از زمین های شهر باخبرم که کدام کجا و در چه ابعادی است و چه موقع ارزان است و چه موقع گران و مالکان و غیرمالکان آن در چه وضعیتی هستند و در این موقعیت از اطلاعات خود بهره گیرم و با ثمن بخس به خریداری و یا تملک زمین های مذکور همت کنم ، به اعتقاد برخی مورخین و محققین و اهل معرفت نام «رانت» بر آن گذاشته می شود و به اعتقاد برخی دیگر نام «حق الزحمه» دوندگی در شورا به خود اختصاص می دهد. هرچه هست هر دو از زاویه نگاه خود صحیح می گویند و بسته به آن است که از کدام جایگاه بر آن نظر اندازیم.
واژه مغفول و مهجور «رانت» فراتر از «زمین» و «زمین خواری» است و کاربرد بسیار دارد که شرح و بسط آن در این مقال نمی گنجد ولی برای «تلطیف فضا» به موردی دیگر اشاره می نمایم. فرض بفرمایید اینجانب در سازمانی مشغول به کارم و نمی توانم با «عملکرد» ، «رفتار» و «اخلاق» خود رضایت مدیران سازمان را فراهم آورم. مدیران سازمان به این نتیجه می رسند که  ساز اخراج و یا تغییر محل کار مرا کوک نمایند. در اینجا «استفاده» و یا به تعبیر بهتر «سوء استفاده» از جایگاه شورا این فرصت «ذی قیمت» را در اختیار من قرار می دهد که پشت شورا سنگر گرفته و خود را از هر گونه تغییری در امان دارم.
به عبارت دیگر از اعتبار شورا برای منافع شخصی خود خرج می کنم. این اقدام نقطه مقابل خرج کردن از اعتبار خود برای شوراست. گاهی ممکن است دوستان من که در شورا هستند زن، خانواده و زندگی خود را به زحمت اندازند. موقعیت خود را گرو گذاشته و از اعتبار و جایگاه شخصی برای ارتقاء جایگاه شورا خرج کنند و من به راحتی از این اعتبار و جایگاه که ثمره خون شهداء و ایثار بسیاری از دلسوزان و خدمتگزارن نظام مقدس جمهوری اسلامی است برای منافع شخصی خود خرج نمایم.
و اکنون نوبت به واژه متداول و مرسوم «ملاحظه کاری» است که در زبان محاوره مدیران شهر و شهرستان کاربرد بسیار داشته و چون «نان قرضی» بده بستان می شود. معنی عام فهم «ملاحظه کاری» آن است که به عنوان مثال رئیس سازمانی که من در آن مشغول به خدمت هستم با وجودی که می داند حضور من در این جایگاه برای منافع مراجعه کنندگان سازمان مضر و مشکل ساز است ولی بر اساس ملاحظه شورایی بودن من، چشم فرو می بندد و دم بر نمی آورد و این امر در بقیه مسئولان نیز زنجیر وار ادامه پیدا می کند از رئیس شورا گرفته و شهردار تا امام جمعه و بخشدار
به عبارت دیگر ملاحظه کاری آن است که اینجانب مطالب خود را در لفافه بیان کنم و از تشریح آن تا وقت ضرورت پرهیز نمایم.