گفت و گو

روزنامه نگار

گفت و گو

روزنامه نگار

آب نیست، سراب است!

گزارشی از کشاورزی در دشت کاشان:
آب نیست، سراب است!

عبدالمجید رفیعی برزکی


این گزارش در روزنامه ایران ، جام جم ،  بهشت پنهان ، خبرگزاری ایمنا منتشر شده است.


«بابا آب داد.» «بابا نان داد.» آواز دلنوازی که از کودکی بر لبان فرزندانمان می نشیند تا عشق آغاز شود و زندگی جریان یابد. ولی این روزها می گویند خبری از آب در سفره های زیرزمینی نیست تا پدران نانی به خانه بیاورند و آوای زندگی از سر گیرند.

قصه آب، قصه زندگی است. روزی روزگاری سر در کوههای برافراشته داشت. از عمق قنات ها، به خوشی و با پای خود می آمد. با گذر از باغ های سرسبز فین و از کنار تپه های سیلک به شهر می رسید. خُنکای آن از بادگیرهای خانه بروجردی ها و طباطبایی ها، روح هر رهگذری را نوازش می داد.
امروز با هزار ضرب و زور، بال بال می زند تا به زمین برسد. آنوقت با وجودی که بیش از 90 درصد آن خرج کشاورزی می شود ولی نانی به دست نمی دهد. کمتر از 10 درصد آن هم سهم شرب، صنعت و فضای سبز می شود.
دکتر حسین خراسانی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان با تحقیقی که انجام داده می گوید: «آب در منابع زیرزمینی در حال تمام شدن است. می گوید دفیسیته منابع، منفی است. این بدان معنی است که برداشت سالانه، بیش از تغذیه است. چیزی حدود 40 میلیون مترمکعب در سال»
40 میلیون مترمکعب یعنی آبی که همه مردم شهرستان های کاشان و آران و بیدگل از کوچک و بزرگ، مرد و زن، در طول یک سال بیاشامند و بریزند و با آن؛ خانه، حیاط، و ماشین سواری خود را بشویند و تا دلشان بخواهد مصرف کنند.
شوخی نیست. دو هزار موتورپمپ  کوچک و بزرگ، برقی و گازوئیلی مانند زالو به جان زمین افتاده و در جای جای دشت ، خون جاری در منابع آبی را می مکند تا یک روز دیگر، صبح را به شب رسانند.
مدیر امور منابع آب وجود این تعداد حلقه چاه را تأیید کرده و می گوید: «دو هزار حلقه چاه در این دو شهرستان دست به کار است. از این تعداد 800 تای آن غیرمجاز می باشد.»
البته مصطفی گنجی تصریح می کند: «سالانه با دستور مقامات قضایی و کمک نیروهای انتظامی تعداد 5 تا 10 حلقه چاه غیرمجاز را پُر کرده و مسدود می کنیم»
اگر یک چرتکه ای بیندازیم و اگر زحمت مدیران امور منابع آب به همین صورت ادامه پیدا کند. آنوقت 80 تا 160 سال دیگر تمام چاههای غیرمجاز مسدود خواهد شد مشروط بر آن که کلنگ دیگری از بی تدبیری بر زمین کم آب منطقه نخورد.
گفته معروف پروفسور کردوانی زحمت آقای گنجی و سایر همکاران را کم می کند. «حداکثر بیست تا 30 سال دیگر، آب در منابع زیرزمینی دشت کاشان به اتمام می رسد.» آنوقت خیال امور آب راحت و تازه خاطر مردمان ناراحت می شود.
«محمد فقری» کشاورز دشت محمود آباد نظر دیگری دارد. او می گوید: «مگر می شود آب تمام شود؟ اقیانوسی از آب در زیر زمین وجود دارد. منابع در زیر زمین به هم راه دارد و از آن استفاده خواهیم کرد.»
از این کشاورز سالخورده می پرسم عمق و میزان آبدهی چاه زمین کشاورزی او چقدر است: «ابتدا که چاه را حفر کردیم در 50 متری به آب رسید. ولی الان آب را از عمق 150 متری به سطح می آوریم. میزان آب چاه نسبت به ابتدای کار یک سوم شده است. ولی فکر نمی کنم روزی تمام شود.»
وی اضافه می کند: «معمولاً کشاورزان برای این که میزان آب را افزایش دهند چاههایی به نام «بغل کن» حفر کرده و در زیر زمین با تونلی به هم ربط می دهند. برای هر چاه بغل کن 60 – 50 میلیون تومان خرج می شود. سهم هر کشاورز حدود 170 هزارتومان در می آید. ولی آن افزایشی که مدنظر کشاورزان است حاصل نمی شود.»
از این کشاورزه 76 ساله نوش آبادی می پرسم؛ بیمه هستید؟ درآمدتان چقدر است؟ «چه بیمه ای !؟ تا یاد دارم در این صحرا زحمت کشیده ام. چه در آمدی؟ دلمان خوش است که بیکار نیستیم. صبح به صحرا می آیم و زیرآفتاب تلاش می کنم. خودم را به کارهای کشاورزی مشغول دارم. روزی، دست خداست. خدا را شکر می کنم. همین که دست خالی به خانه نمی روم خوشحالم. قبلاً وضعیت کمی بهتر بود. حال هزینه ها بعد از قانون یارانه ها افزایش پیدا کرده است. قبض های هنگفتی برای برق چاه می آید. مسئولین با بستن کنتور حجمی روی چاه می خواهند برداشتمان را کم کنند. نمی دانم عاقبتمان چه خواهد شد»
مدیر امور منابع آب کاشان و آران و بیدگل، حرف های این کشاورز را مبنی بر بستن کنتور، روی چاهها تأیید کرده و نصب 360 کنتور هوشمند از 700 حلقه چاه کشاورزی منطقه را به عنوان یکی از اقدامات خود ذکر کرده و می گوید: «در آیندهای نزدیک تمام کنتورهای حجمی جای خود را به کنتورهای هوشمند میدهند و به این طریق اگر مصرف آب بیش از حد مجاز شود کنتور به صورت اتوماتیک باعث قطع جریان آب خواهد شد.»
وی ادامه می دهد: «در حال حاضر با توجه به اینکه تمامی چاههای کشاورزی منطقه به کنتور هوشمند مجهز نشده است و به منظور جلوگیری از تبعیض میان کشاورزان، سختگیری در کاهش برداشت از منابع صورت نمیگیرد.»
مصطفی گنجی با بیان اینکه اجبار در کاهش مصرف میتواند تبعات اجتماعی در بر داشته باشد اضافه می کند: «پذیرش کاهش برداشت برای کشاورزانی که بیش از 20 سال، سالانه 6 هزار یا 7 هزار ساعت از چاه کشاورزی برداشت کرده و حالا باید این برداشت را به یک سوم برسانند، کاری سخت و غیرممکن است.»
هزاران مترمکعب آب با سختی و مشقت به روی زمین می رسد تا پای خربزه و کالک و بادمجان قربانی شود. هوای گرم کاشان نیز غوز بالاغوز است. سالانه با تبخیر 2 /1 مترمکعبی، داغ دیگری بر دل منابع آبی و آبیاری غرقابی گذاشته و هنوز به روی زمین نرسیده جذب هوا می شود.
دکتر «یزدان دوست» منتقد آبیاری سنتی و کشت انواع محصولات کشاورزی در یک منطقه است. تأکید وی بر کاشت محصولات معروف منطقه کاشان مثل گل و برخی از صیفیجات است و می گوید: «نمیدانم متولیان و کشاورزان کاشانی چه تأکیدی دارند تا گوجه، خربزه و بادمجان و محصولاتی از این دست را با صرف هزینههای بسیار و هدر دادن منابع، کشت نمایند، در صورتیکه میتوانند با قیمت مناسبتر و کیفیت بهتر از دیگر مناطق کشور تهیه کنند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی اذعان می دارد: «بر کسی پوشیده نیست که کاهش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی به یک سوم شرایط موجود، ممکن است یک سری معضلات اجتماعی و سیاسی ایجاد کند ولی ما باید قبول کنیم و به اجماع برسیم وقتی میگوییم کشاورزی؛ منظورمان نباید این باشد که کاشان را به قطب کشاورزی تبدیل کرده و با این تفکر باعث نابودی منطقه شویم.»
کم آبی در دشت کاشان، غوغا می کند. انگشت اتهام به سوی کشاورزان و متولیان امر نشانه رفته است. با این وجود مدیر جهاد کشاورزی کاشان خود جای شاکی می نشیند و آب پاکی روی دست کشاورزان می ریزد: «اگر این برداشت های بی رویه ادامه داشته باشد و نتوانیم ورودی و خروجی آب های زیرزمینی را به درستی تنظیم کنیم در آینده ناچار به کاهش سطح زیر کشت کشاورزی شهرستان خواهیم شد.»
مهندس عباس ذیلایی می گوید: «تنها راه برون رفت از وضعیت موجود ابتدا ذخیره سازی و سپس جلوگیری از برداشت غیر مجاز از چاههای مجاز و غیرمجاز در سطح شهرستان می باشد که تاکنون اقدام خاصی انجام نگرفته است.»
مدیر جهاد کشاورزی کاشان معتقد است سالانه 150 میلیون مترمکعب بارش های رگباری در غیرفصل زراعی در سطح زمین جاری شده و راهی کویر می شود. 10 درصد از طریق بندهای خاکی و سدهایی که در بالادست ایجاد شده است نگهداری می شود و 90 درصد آن از دسترس خارج می گردد.
ذیلایی ادامه می دهد: «کارهای قابل توجهی در ذخیره سازی این ظرفیت صورت نگرفته و از طرف دیگر هنوز نتوانسته ایم بهره برداران را متقاعد کنیم که این برداشتی که انجام می شود، غیرمجاز است. مجوز خیلی از چاهها 3000 ساعت است ولی بیش از دو برابر برداشت صورت می گیرد. مجوز خیلی از چاهها 20 لیتر در ثانیه است ولی 30 تا 40 لیتر در ثانیه استفاده  می شود و در خیلی از خانه های بخش قمصر و نیاسر و برزک چاههای غیرمجاز حفر شده است.»
پُز بیشتر مسئولین در اصلاح آبیاری؛ ترویج روش های تحت فشار است ولی واقعیات موجود چیز دیگری نشان می دهد. ذیلایی می گوید: «کیفیت آب ها در بعضی مناطق مانند منطقه «آب شیرین» 3 برابر شورتر از گذشته است. این امر باعث می شود نتوانیم از روش های تحت فشار استفاده کنیم.» از طرفی قانون می گوید: «در جاهایی که آبیاری تحت فشار انجام شده است باید برداشت از منابع را تا 25 درصد کاهش دهیم ولی این کار نیز انجام نشده و علت آن است که رویکرد متولیان؛ حمایتی است. مسئولین می خواهند کشاورز بیش از این تحت فشار قرار نگیرد.»
این روزها بابای سالخورده کودک کلاس اول دیروز، بیمه ای نداشته است تا بعد از سال ها کار در زیرآفتاب داغ بازنشسته شود و نان و آبی به منزل برده و با نوه های خود بازی کند. چین های پرشمار پیشانی اش نمی تواند گره عمیقی که بر ابروانش افتاده، پنهان کند. گره ای که ریشه در دل غمگین این پیرمرد با دست های پینه بسته دارد. دستانی که بعد از سال ها تلاش خالی است و می باید جلوی فرزندان دراز شود تا خرج نسخه دکتر درآید. آه خاموش پیرمرد در آسمان کویر گُم می شود. زمین و آسمان نیز دلش از این اوضاع و احوال گرفته ولی گویا چشمه اشکش خشکیده تا با قطره ای تسکین آلام او شود.
صاحب نظران و مسئولین حرف های خوبی می زنند. برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت تنظیم می کنند. ولی نفس های منابع به شماره افتاده است. خِس خِس می کند. آیا نوش دارو بعد از مرگ سهراب خواهد رسید؟
بابا آب داد! بابا نان داد! آیا می توان قبل از این که بیش از این دیر شود به تداوم آواز زندگی در سراسر دشت های ایران زمین گوش فرا داد؟ آیا می توان با کمک مردم و دوراندیشی کارشناسان و  تدبیر مسئولین جان زمین و ساکنانش را نجات داد؟

مراسم تحلیف اعضای شورای برزک

مصطفوی رئیس شورای شهر برزک شد/ حیدری شهردار ماند


مراسم تحلیف چهارمین دوره شورای اسلامی شهر برزک کاشان با معرفی هیئت رئیسه و ابقای شهردار این منطقه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از کاشان، به نقل از روابط عمومی شهرداری برزک، در نخستین جلسه شورای اسلامی شهر برزک در دوره جدید که با اداره غلامرضا رفیعی برزکی تشکیل شد پس از برگزاری مراسم تحلیف و ادای سوگند اعضای شورای اسلامی شهر، انتخابات تعیین هیئت رئیسه با حضور بخشدار در دستور کار قرار گرفت که سید محمدرضا مصطفوی به اتفاق آرا به عنوان رئیس شورای اسلامی شهر برزک انتخاب شد.
همچنین در این آیین محمد علی سنجریان، عباسعلی کاردان، غلامرضا رفیعی و عبدالمجید رفیعی به ترتیب به عنوان نایب رئیس شورای اسلامی، خزانه‌دار، منشی و سخنگوی شورای اسلامی شهر برزک انتخاب و معرفی شدند.
شورای اسلامی شهر بلافاصله برای تعیین تکلیف شهردار برزک در محل دفتر شورای اسلامی شهر تشکیل جلسه داد که محسن حیدری به عنوان شهردار برزک در سمت خود ابقا شد.
بر اساس گفته سخنگو شورای شهر برزک کاشان، مصوبه این شورا برای تأیید به استانداری اصفهان ارسال شد.