با آمدن هر مدیر چهارستون این بنا لرزیده است

گزارشی از نشست خبری میراث کاشان

قسمت پنجم (پایانی)

فریاد خاموش آتشکده از دست مسئولین شهر

با آمدن هر مدیر چهارستون این بنا  لرزیده است

گزارشگر: مجید رفیعی

«تنها چهار تا ستون از آن باقی مانده است. آن هم از حدود بیش از 1400 سال پیش. همین نزدیکی کاشان. چسبیده به روستای خرمدشت.15 سال پیش اداره میراث،  پا پیش گذاشت. این چهارتا ستون را با آجر به هم وصل کرد.

(سرپرست گفت: که کار اشتباهی است)
می‌خواستند سقف آن را هم بزنند.
(باز سرپرست گفت: که بازم کار اشتباهی است.)
بعدش آمدند و گفتند با توجه به این که مصالح آن زمان سنگ بوده، سقف این ستون‌ها باید با سنگ به هم وصل شود. شش سال پیش آجرها را خراب کردند و ستون‌ها را با سنگ به هم وصل کردند.
(سرپرست گفت: این هم کار اشتباهی است)
همین اداره دنبال این بود که گنبد زده شود. اولی که خیلی مشخص بود کار اشتباهی است و کار دوم هم همینطور. تصمیم گرفته شد تا ستون‌ها به صورت اول برگردد.»
این صحبت‌های را زیارتی کارشناس میراث در جواب پرسش من گفت. از یزدان‌مهر پرسیدم از آتشکده خرمدشت برایمان بگوید. «اداره میراث چه کاری برای مرمت آن کرده است و برنامه‌اش چیست؟» سرپرست میراث از کارشناسش خواست توضیح بدهد.
دکتر مشهدی وضعیت و جزئیات این بنای تاریخی را چندماه پیش برایم گفته بود. صحبت‌هایش تحت عنوان «فریاد خاموش آتشکده زیرگوش مسئولین شهر» در نشریات محلی به چاپ رسید. حالا که صحبت‌هایش کارشناس میراث را شنیدم با خود گفتم بهتر بود می‌نوشتم «فریاد خاموش آتشکده از دست مسئولین شهر»

«دوستداران میراث فرهنگی در حالی برای جلب توجه بیشتر به آثار و بناهای تاریخی دوره قاجاریه و حتی پهلوی شاخه و شانه می‌کشند که یکی از آثار مهم و منحصربفرد دوره ساسانی در همین نزدیکی در حال فروپاشی و از بین رفتن است.

دکتر مشهدی این مجموعه تاریخی را در منطقه و احتمالا کشور منحصربفرد دانست و گفت: به اعتقاد من این مجموعه به سبب اینکه پلان نسبتاً کاملی از یک آتشکده و نیایشگاه محلی را به دست می دهد غیر قابل مقایسه با آتشکده های دیگر است و نباید از این مهم به سادگی گذشت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه به مشکلات این مجموعه تاریخی اشاره کرد و تشریح کرد: من پس از مطالعه گزارش ثبتی آتشکده خرم دشت متوجه شدم که متأسفانه در گزارش ثبتی که در سال ۸۲ تنظیم شده است هیچ اشاره‌ای به سازه‌های اطراف چارتاقی نشده و حتی پلان آن نیز رسم نشده است. این موضوع شاید یکی از دلایل بی‌توجهی به این مجموعة بی‌نظیر است.
دکتر مشهدی گفت: به نظر من مهم و ضروری است که کارشناسان میراث فرهنگی مطالعات باستان‌شناختی کاملی روی این مجموعه انجام داده و ضمن تهیه نقشه کامل و تحلیل نوع کاربری فضاهای موجود، طرح مرمتی متناسب با آن را آماده و توسط کارشناسان اجرا کنند تا هرچه زودتر از نابودی بنا جلوگیری شود.
این استاد دانشگاه با اظهار تأسف از تخریب بنا به علت بی‌توجهی و عدم انجام کارهای مرمتی افزود: در کنار بی‌توجهی سازمان‌های عریض و طویل مسئول، سودجویان نیز به امید واهی یافتن عتیقه، با تخریب بی رحمانه نقاط مختلف این مجموعه وضعیتی بحرانی برای آن به وجود آورده‌اند. وجود چاهک‌های کنده شده در چارتاقی و اطراف آن و تخریب سکوهای سست چارتاقی تأییدی بر این ادعاست.»
در هر صورت هرچند سرپرست و کارشناس اداره میراث توپ بی‌توجهی و بدتوجهی را به زمین مدیران قبلی انداختند با این وجود نظر خودشان را به صراحت گفتند. زیارتی گفت:
«بنایی که خیلی خیلی قدمت دارد یه جورایی باید به آن مثل عتیقه نگاه شود. فقط باید حفاظت شود. بازسازی و زنده‌کردنش معنی ندارد. کاملاً کار نادرست و خلاف است.»
کارشناس میراث ادامه داد: «پروژه‌ای برای این کار تعریف شده است. بحث آواربرداری و ساماندهی محوطه و پی‌گیری و پیدا کردن دیوارها و اتاق‌های کنار در این پروژه تعریف شده است.»
زیارتی ادامه داد: «یک چارتاقی وسط است و دیوار طواف دارد و اتاق‌های کناری و فضاهای جنبی وجود دارد. باید با آواربرداری مشخص شود. با اعتباری که برای این پروژه در نظر گرفته شده است کارهای عملیاتی از یکی دوماه آینده شروع خواهد شد منتهی هیچ تصمیمی بر ساختن آن نداریم.»
مدیران میراث یکی پس از دیگری آمده و رفته‌اند و هرکدام نقشه‌ای برای چارتاقی نیمه مخروب خرمدشت کشیده‌اند. با هر آمدن و رفتن چهارستون این بنای تاریخی لرزیده است ولی همچنان بعد از 1400 سال پابرجاست.