وصف نیاسر قند مکرر است

یادداشت 

وصف نیاسر قند مکرر است  

دکتر محمد مشهدی نوش آبادی

اردشیر بابکان که به دنبال احیای دولت پارسی و میراث زرتشتی بود و در جنگ و جدال با آخرین پادشاه اشکانی یکی پس از دیگری شهرها و ولایات ایران بزرگ را ضمیمه حکومت مرکزی پارس می کرد، خود را مجدد دینی می‌یافت که گویا در دوران سلوکی و اشکانی از حمایت رسمی حکومت برخوردار نبود. این اندیشه ساسانی که دین و دولت را در کنار و مکمل دیگری می دانست، گرچه برای اردشیر که نواده ساسان موبد معبد استخر فارس بود فواید بسیار ذاشت، اما خشونت های این پادشاه خونریز حتی دامنگیر موبدان و روحانیون زرتشتی را نیز گرفت؛ چه آتش ها که به دلیل عدم تبعیت از ساختارهای جدید دینی که ساسانیان وضع کرده بودند خاموش نشد و چه خون هایی که از این دینیاران غیور ریخته نشد.
با این اوصاف در حکومت این پادشاه و دیگر شاهان ساسانی دین زرتشتی دین رسمی شد و مرکزیت یافت. آتش ها افروخته و آب ها تقدیس شد؛ اولی مظهر ایزد آذر بود و نمادی از همه قداست ها و دومی مظهر برکت بخشی و پاکی و طهارت و تجلی ایزد آناهیتا(ناهید). در شیوه دیانت زرتشتیان دوره ساسانی این دو عنصر همیشه محل نیایش و تکریم بود و برای مردم عادی دست یافتنی زیرا هیچ خانه ای و آبادیی از این دو عنصر خالی نبود. گرچه آتشکده ها و معابد ناهید که کنار چشمه ها واقع بود کارگزاران و تشریفات خاص و دست و پاگیری می طلبید.
در کاشان هنوز نشانه ها و بلکه آیین های مربوط به این دو ایزد وجود دارد، گرچه نام آن تغییر کرده اما رسم همان است که بود. در نیاسر اما این شکوه ایزدی صورت بارزی دارد. بنای باشکوه چارتاقی نیاسر در کنار چشمه‌ای برکت بخش تصادفی نیست و نشانه ای است از پیوند دو عنصر قدسی آتش و آب. طبیعت و مناظر شکوهمند و بی بدیل نیاسر البته شاهان را به سوی خود می خواند. این امر منحصر به اردشیر بابکان نبود که حتی سلاطین صفوی هم برای تفرج به این جایگاه می آمدند. البته برای شاه ساسانی مزیت دیگری هم داشت و آن احتمالا سابقه آیینی کوهستان نیاسر است. در واقع اینکه نویسنده کتاب تاریخ قم در قرن چهارم هجری از درنگ اردشیر در این منطقه و مجلس بزم وی به مناسبت پیروزی بر پارتیان یاد می کند البته خالی از حقیقتی نیست. همچنین اینکه شاه ساسانی با سر دلیران پارتی مجلس آراسته باشد بی ارتباط با خشونت معمول آن دوران نیست.
به هر حال هرچه باشد وجه تسمیه نیاسر را تاریخ قم به این مجلس آرایی مربوط می داند که بر اساس آن اردشیر دستور داد:«هرائیند خرن افرینان سر» یعنی با سر قهرمانان(که از تن جدا کرده اید)مجلس را بیارایید. از این روست که به اینجا نیانسر(جایی که سرها بر نیزه شد)و سرانجام نیاسر اطلاق شد. بحث در نشانه های دینی و تاریخی نیاسر و به طور کلی کوهستان کاشان که بی شک از مناطق مقدس دوره ساسانی است فرصت و مجال فراختری می طلبد. اما برای نویسنده همیشه وصف نیاسر و شکوه اسطوره ای و ایزدی آن قند مکرر است.