حرف آخر را کی می‌زند؟
گزارش
گزارشی از تودیع و معارفه
حرف آخر را کی می‌زند؟
مدیران پشت میز یا کشاورزان در زمین
-مجید رفیعی-
جلسه شروع شده بود که رسیدم. علت تأخیر بی‌توجهی به پیامک دوم بود. اولی شروع جلسه را ساعت ۱۱ و دومی ساعت ۱۰ اعلام می‌کرد. این روزها سازمان‌ها و اداره‌ها به غیر از فرمانداری ویژه، خبرنگاران را با پیامک از جلسه‌ها باخبر می‌کنند. تنها «جوادی» فرماندار شهرستان ویژه کاشان است که بر خلاف «حاجی» فرماندار سابق نه نشست خبری می‌گذارد و نه علاقه‌ای به خبر و خبرنگاران و اطلاع‌رسانی از خود نشان داده است.
در هر صورت امان‌پور مشغول صحبت بود. حاضران در یازده ردیف ده نفری در انتهایی‌ترین اتاق ساختمان جهاد کشاورزی واقع در چهارراه آیت‌الله کاشانی نشسته بودند و به دقت به صحبت‌های او گوش می‌کردند. چند نفری هم بیرون اتاق کنار در ایستاده بودند. در سه ردیف به آخر مانده یک صندلی خالی پیدا شد. ستون‌های پرتعداد و قطور اتاق مانع دیدن تریبون و ردیف‌های جلویی می‌شد، با این وجود در آنجا مستقر شدم.
جلسه تودیع و معارفه، جدای از تعارف‌های معمول، حرف‌هایی برای شنیدن دارد. کارنامه مدیر قبلی و برنامه‌های مدیر بعدی یکی از آنهاست.
* تشکل‌های بخش کشاورزی علی رغم حمایتی که از آنها شد در جایگاه واقعی خود قرار ندارند و از این بابت ناراحتم.
جواد امان‌پور کارهای برجسته دوران مدیریت خود را حمایت از تشکل‌های صنفی کشاورزی، موفقیت در احداث مخزن‌های ذخیره آب و تعریف زمین‌های یکپارچه معوض جهت زمین‌های کشاورزی سیل‌زده و توجه جدی به جلوگیری از تغییر کاربری اراضی عنوان کرد و به تشریح آن پرداخت.
وی افزود: جلسه‌های هماهنگی و حمایتی تحت عنوان شورای هماهنگی شرکت‌های خدمات فنی و مشاوره‌ای با حضور شرکت‌های تعاونی برگزار شد ولی آنها در جایگاه واقعی خود قرار ندارند و من از این بابت ناراحت هستم و این یکی از بدبختی‌های بخش کشاورزی است.
امان‌پور با اشاره به مخزن ذخیره آب طرح ۵۰ هکتاری قمصر گفت: تجربه مخزن‌های ذخیره در منطقه به حدی موفقیت داشته است که هم‌اکنون سه مخزن بزرگ ذخیره آب در سه روستا با هزینه مردم در حال احداث است.
مدیر سابق جهاد به طرح زمین‌های معوض سیل‌زده اشاره کرد و گفت: هرچند این موضوع جایگاه و تعریف قانونی نداشت ولی به علت این که یکی از مطالبات جدی فرماندار سابق و بخشداران بود عملیاتی شد به گونه‌ای که هم‌اکنون مدیریت جهاد طلبکار آن است و در ۱۱ روستای سیل‌زده تنها چهارروستا از این طرح استقبال کردند و بقیه پی‌گیری نشد.
امان‌پور تشکیل ستاد آبیاری تحت فشار را از دیگر اقدامات مدیریت ذکر کرد و افزود: به علت این که تجربه‌های آبیاری تحت فشار در منطقه موفق نبود و تعدادی از طرح‌ها با شکست مواجه شد است، این ستاد برای بررسی مشکلات کار تشکیل شد و کارهای خوبی انجام داد.
* پروژه بزرگ مجتمع گلخانه‌ای نیاسر خاک می‌خورد
مدیر سابق جهاد مجتمع گلخانه‌ای نیاسر را یک پروژه بزرگ برای تحویل به تعاونی فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی عنوان کرد و گفت: تا کنون یک میلیارد و ۵۰۰ هزار تومان هزینه شده است و اگر توجه جدی به آن نشود باعث خاک‌خوردگی این سرمایه‌گذاری خواهد شد.
* خبر از تشکیل ستاد توسعه کشاورزی شهرستان بر اساس سیاست‌های کلان کشور داد.
امان‌پور خبر از تشکیل ستادی داد که باعث شگفتی من شد. «تشکیل ستاد توسعه بخش کشاورزی در شهرستان کاشان» توسعه کشاورزی و دشت بحران زده کاشان مانند عسل و خربزه است ولی با این وجود افزود: این بحث جدیدی است و قرار است ۲ میلیون هکتار به سطح اراضی کشور اضافه شود و بعد از مشخص شدن سهم استان‌های و شهرستان‌ها این ستاد مشغول به کار خواهد شد.
* جهاد را با ۶۵ نیرو تحویل گرفتم و امروز با ۳۵ نیرو تحویل می‌دهم
مدیر قبلی جهاد کشاورزی کاشان گفت: من جهاد را با ۶۵ نیرو تحویل گرفتم و امروز با ۳۵ نیرو تحویل می‌دهم در صورتی که حجم کارها روز به روز بیشتر شده است و تشکیل این ستاد نمونه‌ای از آن است.
سخنران بعدی جلسه عباس ذیلایی بود. صحبت‌های او نشان از دید کلان و کشوری داشت. او گفت کشاورزی شغل مقدسی است و علم و هنر آن سابقه ۱۲ هزارساله در ایران دارد. محور توسعه، توسعه بخش کشاورزی است و به عنوان رکن محسوب می‌شود.
عباس ذیلایی
کشاورزی در ایران مزیت‌های نسبی بسیاری دارد
عباس ذیلایی مزیت‌های نسبی کشاورزی در ایران را برشمرد و گفت: ایران برخلاف بسیاری از کشورها، چهار فصل دارد و به جهت تنوع اقلیمی از گستردگی تنوع ژنتیکی برخوردار است.
وی افزود: تنوع تولیدات گیاهی، داشتن پتانسیل کمی و کیفی منابع و ذخایر طبیعی، وجود منابع خاکی و منابع آبی و ظرفیت بالای اشتغال، تعداد بالای فارغ التحصیلان بخش کشاورزی ـ که برای شهرستان به ۴۰۰ تا ۵۰۰ فارغ‌التحصیل می‌رسد ـ از مزیت‌های دیگر بخش کشاورزی است.
مشکلات بخش کشاورزی در کاشان مثنوی هفتاد من کاغذ می‌شود
بحران آب، شوری آب، پایین رفتن سطح ایستایی آب، کم شدن ظرفیت آبی و …
سرپرست جهاد کشاورزی کاشان از مشکلات این بخش نیز گفت و گفت: بحران آب در دشت کاشان و شوری آب‌های زیرزمینی، پایین رفتن سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی ـ سالانه ۶۰ سانتی متر تا ۱ متر ـ و کمی بارندگی که ظرفیت آبی منطقه را پایین آورده است از مهمترین مشکلات این بخش است.
عباس ذیلایی فرمول ظرفیت آبی منطقه را « میزان بارندگی به اضافه آب‌های ورودی سطحی منهای تبخیر و تعرق» تعریف کرد و افزود: بارندگی و ورود آب‌های سطحی به منطقه بسیار ناچیز است و از طرف دیگر میزان تبخیر ۳۰۰ میلی‌متری شهرستان باعث شده است ظرفیت و مخازن آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش پیدا کند که توجه به طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و کانال‌کشی و استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار بسیار کارا و مؤثر خواهد بود.
کودهای شیمیایی باعث نابودی خاک شده است
ذیلایی مشکل دیگر این بخش را بحث خاک عنوان کرد و گفت: متأسفانه از سال ۱۳۳۲ که کودهای شیمیایی وارد کشور شده است تا کنون به دلیل این که کشاورزان از میزان مصرف و چگونگی مصرف و نوع مصرف به اندازه کافی آشنایی نداشته‌اند باعث از بین رفتن حاصل‌خیزی خاک شده است.
وی با بیان این که برای تشکیل شدن یک سانتی‌متر خاک ۲۰۰ تا ۶۰۰ سال زمان نیاز است، افزود: استفاده نادرست از کودهای شیمیایی باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌ها که نقش تقویت و باروری خاک را به عهده داشته‌اند شده و از طرف دیگر باعث به خطر افتادن محیط زیست و سلامتی انسان‌ها شده است.
افزایش تعداد بهره‌برداران و خرده مالکی
سرپرست جهاد کشاورزی کاشان به مشکلات دیگر این بخش اشاره کرد و گفت: تعداد بهره‌برداران بخش کشاورزی در سال ۱۳۴۲، یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر و در حال حاضر ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر می‌باشد.
وی افزود: خرده مالکی مشکل دیگر بخش کشاورزی است. در سال ۱۳۳۹ میانگین هر بهره‌بردار ۹/۹ هکتار بوده است که این رقم در حال حاضر به ۸ / ۱ هکتار برای هر بهره‌بردار رسیده است. که علت‌های آن «اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۰» و «واگذاری‌های هیئت هفت نفر» و «قانون ارث» بوده است که اصلاح قانون ارث در سال ۱۳۸۲ به مجلس شورای اسلامی برده شد و بعد از طی کردن شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام اخیراً این قانون ابلاغ شده و اعتبار خوبی برای یکپارچه‌سازی و جلوگیری از خرد شدن اراضی تصویب شده است که از سال آینده۳۷ درصد از ۱۸ میلیون هکتار اراضی کشاورزی کشور در طرح اولویت یکپارچه‌سازی قرار می‌گیرد و ۶۳ درصد مابقی در طرح جلوگیری از قانون ارث تعریف شده است.
ضریب دانش در بخش کشاورزی حدود ۸درصد است
عباس ذیلایی به کمبود دانش فنی در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: ضریب دانش در بخش کشاورزی حدود ۸/ درصد است که این رقم بسیار ناچیز است و امیدواریم با وجود مراکز متعدد علمی و تحقیقاتی و فارغ‌التحصیلان که نیروی جوان هستند بتوانیم از آنها در این بخش استفاده کنیم.
سرپرست جهاد کشاورزی کاشان بالا بودن سن کشاورزان و مهاجرت روستائیان را از دیگر مشکلات عنوان کرد و افزود: حدود ۳۰ درصد بهره‌برداران بخش کشاورزی زیر چهل سال سن دارند و در سال ۱۳۳۵ جمعیت روستایی ۶۸ درصد بوده است که در آمارگیری‌های اخیر این عدد ۳۲ درصد اعلام شده است که همانگونه که شاهد هستیم بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده است.
زمان در حال گذشتن بود ولی عباس ذیلایی قصد نداشت از بیان مشکلات این بخش کوتاه بیاید. بخشی که قرار سرپرستی آن را برای یک دوره سه ساله تا بازنشستگی به عهده بگیرد.
کمی اعتبار بخش کشاورزی
کمی اعتبار بخش کشاورزی ـ ۵ درصد اعتبار بودجه ـ تغییر کاربردی در بخش کشاورزی، عدم استفاده از دستاوردهای تحقیقاتی، بالابودن ضایعات بخش کشاورزی ـ حدود ۲۵ درصد درآمد نفتی مربوط به ضایعات بخش کشاورزی است ـ عدم استفاده از علم مدیریت در بخش کشاورزی و عدم بهره‌مندی از مکانیزاسیون در این بخش و مواردی دیگر پشت سرهم قطار شده بود تا بگوید تا این بخش با آن جایگاه مقدسی که در ابتدای صحبتش به آن اشاره کرد و علم و هنر ۱۲ هزارساله، فاصله‌ای دور از انتظار دارد.
لازمه توسعه بخش کشاورزی توسعه بخش دامپروری است
عباس ذیلایی در ادامه صحبت‌های خود به بخش دامپروری اشاره کرد و گفت: لازمه توسعه بخش کشاورزی توسعه بخش دامپروری است و می‌بایست این دو باهم تلفیق شوند و بی‌توجهی به آن باعث زوال تدریجی بخش کشاورزی می‌شود.
وی کشاورزی و دامپروری را به عنوان گنج پنهان یادآور شد و علت این امر را اینگونه بیان کرد: علت این پنهان بودن تفاوت عملکرد میانگین محصول و رکودهای ثبت شده است. به عنوان مثال میانگین تولید سیب سمیرم ۲۰ تن است در حالی که رکورد آن ۲۳۰ تن می‌باشد. پسته‌ای در شهرستان کاشان با میانگین ۱۴۰۰ کیلو تولید می‌شود در حالی که رکورد آن ۵۵ تن است و علت اصلی این تفاوت نبود نیروی جوان و کمبود دانش فنی در این بخش است.
سرپرست جهاد کشاورزی در پایان لازمه رسیدن به موفقیت را ایمان و اعتقاد دانست و افزود: اثربخشی و مؤثر بودن، احساس کارآمدی و وفادار بودن، تدبیر و نگرش خوب، قدرت تصمیم‌گیری و اجرایی، روحیه همکاری و کار گروهی، استفاده از مشاور و مشاوره کردن با پیشکسوتان و صاحب‌نظران و احساس مسئولیت و مسئولیت پذیری از دیگر مولفه‌های رسیدن به پیروزی بر مشکلات این بخش می‌باشد.
معاون امور برنامه‌ریزی و عمرانی فرماندار
از مدیران می‌خواهم در برنامه‌ریزی خود؛ بحران آب در دشت کاشان را مورد توجه قرار بدهند
معاون امور برنامه‌ریزی و عمرانی فرماندار سخنران بعدی جلسه بود. از حرف‌هایش برخلاف جوان بودنش بوی پختگی به مشام می‌رسد. او همه توجه‌هارا به جدی‌ترین موضوع شهرستان ارجاع داد و گفت: بحران آب در دشت کاشان جدی است و طبیعی است برای عبور از این بحران باید برنامه‌ریزی‌های تمام بخش‌هایی که در ارتباط با آب هستند بر حول محور مدیریت منابع آب صورت گیرد.
او افزود: یکی از مهمترین مطالبات مردمی در بخش کشاورزی شهرستان کاشان از مسئولان، احداث استخرهای ذخیره آب زمستانه و مدیریت نزولات آسمانی در فصل زمستان است.
وی یکی از مهمترین راهکارهای برون‌رفت از بحران آب در دشت کاشان را توجه ویژه به آبیاری تحت فشار و مکانیزه اعلام کرد و گفت: اعتبارات آبیاری تحت فشار در بودجه سال ۹۰ و لایحه بودجه سال ۹۱ دیده شده و تا ۸۵ درصد از هزینه‌های آبیاری تحت فشار توسط دولت ارائه می‌شود.
تأملی در ادامه ایجاد مدیریت متمرکز در بخش کشاورزی را مهمترین مؤلفه برای راهبری کشاورزی کاشان دانست و گفت: در این زمینه آموزش و الگوی کشت مناسب باید مورد توجه جدی قرار داشته باشد.
معاون امور برنامه‌ریزی و عمرانی فرماندار ویژه کاشان توجه ویژه به قانون حفظ اراضی کاربری و همچنین حفظ و ارتقای ظرفیت‌های کاشان از جمله گل و گلاب، تخم مرغ و ماهیان زینتی را برای رونق اقتصادی در بخش کشاورزی این شهرستان را خواستار شد.
این مسئول همچنین خواستار تسریع در اجرای کامل دو پروژه نیمه تمام شهرک گلخانه‌ای نیاسر و شهرک ماهیان زینتی راوند شد و ادامه داد: طبق برنامه شهرک گلخانه‌ای نیاسر قرار بود این پروژه سال گذشته به بهره‌برداری برسد.
وی گفت: امید است پروژه نیمه تمام شهرک ماهیان زینتی کاشان در سفر قریب‌الوقوع ریاست جمهوری با اختصاص اعتبارات مورد نیاز افتتاح شود.
تأملی افزود: انتظار می‌رود با تلاش مضاعف در پایان سال جاری توانسته باشیم در جهت تحقق منویات مقام معظم رهبری، در سالی که به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی مزین شده است، کارنامه درخشانی را در بخش کشاورزی شهرستان کاشان ارائه کنیم.
قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان
کاشان یک شهرستان خاص است و استحقاق استان شدن را دارد.
آخرین سخنران قبل از اهدای هدیه و لوح‌های تقدیر به جواد امان پور، قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان است. این مسئول استانی ابایی ندارد تا بگوید کاشان یک شهرستان خاص است و استحقاق استان شدن را دارد.
او در ابتدای صحبت‌هایش مانند سیاستمداران کهنه‌کار به مقایسه بخش کشاورزی قبل از انقلاب و بعد از آن پرداخت و گفت: قبل از انقلاب در اکثر مسائل وابسته بودیم و امروز به یمن این نعمت الهی ۹۵ درصد نیاز کشاورزی کشور در داخل تولید می‌شود و انشاءالله بتوانیم نه تنها ۵ درصد مابقی را هم به دست بیاوریم بلکه شاهد صادرات محصولات کشاورزی باشیم.
نفوذ دانش در بخش کشاورزی کم است
ولی الحمدالله فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی زیاد هستند.
مهندس نصر که گویا ارائه آمار ضریب نفوذ دانش در بخش کشاورزی که توسط عباس ذیلایی عنوان شده بود برایش خوش نیامده بود گفت: درست است که نفوذ دانش در بخش کشاورزی کم است ولی الحمدالله فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی زیاد هستند.
نصر برای تأیید این ادعا به آمار اشاره کرد و گفت: در سال ۱۳۵۰ یعنی ۴۱ سال پیش و زمانی که من دانشجوی دانشکده کشاورزی بودیم در تمام کشور ۵ دانشکده کشاورزی داشتیم ولی امروز ۱۳۷ دانشکده کشاورزی در سطح کشور فعال است.
این مسئول اصفهانی گفت علت پایین بودن ضریب دانش در بخش کشاورزی نبود دانش نیست بلکه نبود حلقه اتصال دانش به بخش کشاورزی است.
عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی به علت پایین بودن ارزش افزوده این بخش است
قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را از دیگر مشکلات این بخش دانست و افزود: علت این امر پایین بودن ارزش افزوده در این بخش است. به همین خاطر میزان سرمایه‌گذاری در این بخش ۸ / ۴ درصد است در حالی که سهم بخش خدمات ۶۵ درصد است.
اعتبارات دولتی بخش کشاورزی استان طی ۴ سال ده برابر شده است
مهندس نصر نقطه برجسته این بخش در استان را میزان حجم سرمایه‌ای دولتی عنوان کرد و گفت: استان توانسته است بر خلاف سایر استان‌ها اعتبار ۱۵ میلیارد تومانی سال ۱۳۸۵ را به ۱۵۰ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۱ افزایش دهد و به همین خاطر است که در سال گذشته بین ۷۲ دستگاه اجرایی استان اصفهان مقام اول را کسب کرده و در بین جهاد کشاورزی کشور در ارزیابی که از سوی وزارت کشور و معاونت راهبردی ریاست جمهوری انجام شده است، استان اصفهان رتبه اول اجرای عملیات عمرانی را به خود اختصاص داده است.
طی ۴ سال گذشته بیش از ۷۰۰ نفر از مجموعه سازمان جدا و بازنشست شده‌اند
او گفت این افتخارات را در حالی کسب کرده‌ایم که طی ۴ سال گذشته بیش از ۷۰۰ نفر از مجموعه سازمان جدا و بازنشست شده‌اند و از مهندس ذیلایی خواست که انتظار نیرو نداشته باشد و با همین نیروها و تعامل با آنان و گرفتن مشورت از پیشکسوتان این بخش با جدیت به اجرای امور اهتمام ورزد.
مهندس نصر بر خلاف گفته امان‌پور از تشکل‌های بخش کشاورزی اعلام رضایت کرد و گفت: ما خوشبختانه در سال گذشته توانسته‌ایم تشکل‌های این بخش را تقویت کنیم و بسیاری از این تشکل‌ها در سیاستگذاری کلان مملکت ایفای نقش کرده‌اند.
او به عنوان مثال از تشکل در بخش دامپروری استان نام برد و افزود این تشکل در سطح کشور به عنوان نماینده دامپروری‌ها انتخاب شد تا در سیاستگذاری کلان مملکت نظر بدهد.
کاشان تنها شهرستان در کشور است که گردشگر کشاورزی دارد
مهندس نصر، شهرستان کاشان را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های دامپروری نام برد و گفت این شهرستان تنها منطقه‌ای است که گردشگر کشاورزی دارد و در فصل گل و گلاب خیل گردشگران به آن سرازیر می‌شوند.
وی افزود: هرچند سطح گل محمدی در کرمان و فارس بیشتر از کاشان است ولی کاشان جایگاه خاصی دارد و همه گل و گلاب را به نام کاشان می‌شناسند.
این مسئول اصفهانی افزود: ۸۵۹۰ وظیفه کاری به عهده جهاد کشاورزی است که خیلی زیاد و گستره کاری وسیعی دارد ولی با این وجود ریاست سازمان هر ساله با نظر کارشناسان ده اولویت کاری را مشخص کرده و به عنوان نقشه راه به اطلاع مسئولین می‌رساند.
سفر مشهد مقدس هدیه ریاست سازمان به جواد امان‌پور
مهندس نصر از همکاران کاشانی‌اش خواستار توجه به این ۱۰ اولویت شده و گفت: بحث آب، واگذاری و برون‌سپاری، افزایش کیفی، مبارزه بیولوژیک، تولید محصول سالم، اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، افزایش مهارت‌های بخش کشاورزی، افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، فراهم کردن تسهیلات و نگاه ویژه به صنایع تبدیلی بخش کشاورزی اولویت‌های سازمان می‌باشد.
در پایان جلسه هدایا و لوح‌های تقدیر از طرف ریاست سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، فرمانداری، شرکت تعاونی گلستان بخش برزک، شرکت تعاونی کشت و صنعت قهرود، نظام صنفی کارهای کشاورزی شهرستان کاشان، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کاشان، دانشگاه پردیس کاشان، شورای اسلامی شهر قمصر، شورای اسلامی روستای جوینان کاشان، سازمان خبرگزار جمهوری اسلامی ایرنا، شرکت زراعی حسین‌آباد کویر، شرکت همیاران سبز کویر، شرکت کوثر مشکات به جهت زحمات مهندس جواد امان‌پور به ایشان تقدیم شد.
ماهنامه بهشت پنهان
فروردین 1391
