پژوهش در اعماق زمین
به بهانه هفته پژوهش
پژوهش در اعماق زمین
در گفتگو با معاون پژوهشی دانشگاه کاشان
مجید منعم‌زاده معاون پژوهشی دانشگاه کاشان متولد 1352کاشان است. دکترای فیزیک خود را از دانشگاه صنعتی اصفهان گرفته و می‌گوید وقتی آمار و ارقام وضعیت آب منطقه را در اولین همایش بحران آب شنیدم، پشتم لرزید. به سراغ دکتر در دفتر کارش واقع در ساختمان مرکزی دانشگاه رفتیم تا از دغدغه های پژوهشی دانشگاه کاشان در حوزه آب با خبر شویم.
- برای شروع مختصری راجع به ضرورت پژوهش بفرمایید؟
· تا چند سال پیش به پژوهش به عنوان یک کار لوکس و شیک نگاه می‌شد ولی در سه چهار سال اخیر به آن به عنوان یک ضرورت و نیاز دیده می‌شود. اگر می‌خواهیم در بخش تکنولوژی و صنعت در دنیا یا لااقل در منطقه حرفی برای گفتن داشته باشیم قطعاً زیربنای آن کارهای پژوهشی است.
با وجودی که بدلایل مختلف زمان کمی است که در ایران به این مقوله به صورت جدی پرداخته شده ولی موفقیت‌های چشمگیری کسب شده است . یکی از مصادیق این موضوع در دانشگاه کاشان مقوله نانوفناوری است که باید عرض کنم اولین پژوهشکده نانو کشور در دانشگاه کاشان راه‌اندازی شده است و الحمدالله امروز رتبه اول نانو در جهان اسلام و رتبه نهم جهان مربوط به ایران است که دانشگاه کاشان پیشتاز این امر در کشور می‌باشد.
بسیاری از موضوعات دیگر مثل زیست فناوری، هوا فضا، صنایع نظامی و ... که توفیقات علمی و عملی خوبی در کشور حاصل شده به واسطه توجه ویژه به امر پژوهش بوده است.
- جایگاه دانشگاه کاشان در پژوهش چگونه است؟
· از جایگاه خوبی برخوردار است. دانشگاه کاشان از معدود دانشگاههایی است که سند چشم‌انداز خود برای سال 1404 را تعریف کرده است. طبق این سند دانشگاه کاشان در سال 1404 می‌بایست جزء 5 دانشگاه برتر کشور باشد.
وقتی این سند تصویب شد خیلی‌ها با دیده شک و تردید به آن نگاه می‌کردند ولی الان وقتی شاخص‌های پژوهشی دانشگاه را می‌بینیم، هدف اصلا دور از دسترس نیست و انشالله شاهد تحقق آن در پایان برنامه خواهیم بود.
- این شاخص‌ها کدامند؟
· شاخص‌های متعددی هست که مهمترین آنها شاخص‌های پژوهشی است. طرحهای پژوهشی که به مرحله فناوری، کارآفرینی می‌رسد و پیامد آن رسیدن به تکنولوژی است یکی از این شاخص‌هاست. البته شاخص‌های آموزشی هم دارای اهمیت می‌باشد.
- یکی از شاخص‌های مهم که در افواه عمومی مطرح است ارتباط دانشگاه با حوزه‌های کاربردی است. در این زمینه وضعیت به چه صورت است؟
· دانشگاه کاشان از سرانه قابل قبولی در ارتباط با صنعت برخوردار است. طبق گزارش سال گذشته وزارت علوم، دانشگاه کاشان جایگاه پنجم سرانه طرحهای کاربردی را در بین تمامی دانشگاههای کشور کسب کرده است.
- یکی از فضاهای کاربردی مسائل و مشکلات حوزه آب و فاضلاب شهرستان است. دانشگاه کاشان در این زمینه چه کارهایی انجام داده است؟
· بحمدالله دانشگاه کاشان و شرکت آب و فاضلاب کاشان ارتباط خوبی با هم برقرار کرده‌اند. یکی از خروجی‌های آن تأسیس پژوهشکده آب است و این شروع همکاری است. در ارتباط با تصفیه فاضلاب نیز یک سری طرح‌هایی تعریف شده است که در حال پی‌گیری آن هستیم و شرکت‌های دانش بنیان که در مرکز رشد دانشگاه کاشان مستقر هستند در زمینه تصفیه آب و فاضلاب طرح‌هایی در دست اقدام دارند.
- دانشگاه کاشان در ارتباط با بحران آب منطقه چه کارها یا طرحهای پژوهشی انجام داده است؟
· برگزاری همایش بحران آب در دشت کاشان در سال گذشته که با همکاری دانشگاه کاشان و شرکت آب و فاضلاب انجام شد یکی از این کارهاست. بحث بحران آب در دشت کاشان مهم است. آقای دکتر ساداتی نژاد بعنوان متخصص در امر آب و خشکسالی در همایش فرمودند که اگر ما روند فعلی را طی کنیم در 15 – 10 سال آینده شاهد مهاجرت گسترده‌ای از منطقه خواهیم بود و بحران آب کاملاً جدی است.
امیدوارم این موضوع در سطح کلان ملی به طور جدی مورد توجه قرار گیرد و همچنین با مدیریت صحیح منابع محدود موجود این مشکل مهار گردد. به هر صورت یکی از رسالتهای پژوهشکده آب در دانشگاه کاشان این است که با همکاری شرکت آب و فاضلاب کاشان و سایر دستگاههای مربوطه قدم‌های مؤثری در این زمینه برداریم.
- نتایج برگزاری همایش بحران سال قبل را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
· به نظر من این همایش بیشتر به این خاطر بود که مسئولین استانی و کشوری بحران آب در دشت کاشان را بیشتر حس کنند و این صدا بگوششان برسد. شاید قبل از همایش این موضوع را کمتر جدی می‌گرفتند و لازم بود یک همایش برگزار بشود و افرادی که از نظر عملی با موضوع درگیر هستند نظراتشان را مطرح کنند. از این منظر فکر کنم خوب بود و همایش به نتایج خود رسید.
- نقاط ضعف همایش چه بود؟
· به نظر من اگر روی فراخوان مقاله‌های علمی بیشتر کار می‌شد تا مقالات بیشتری دریافت می‌کردیم و از طرف دیگر چنانچه حضور سایر مسئولین و متولیان آب پررنگ‌تر بود نتایج بیشتری از همایش گرفته می‌شد.
- منظور شما از سایر متولیان چیست؟
· طبق آمار بیش از 80 درصد منابع آب در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود. اگر در حوزه کشاورزی بتوان اصلاحاتی انجام داد کمک بزرگی به بحران آب منطقه می‌باشد. البته من شخصاً در جریان برگزاری همایش نبودم. ولی در هر صورت نقش وزارت کشاورزی نقش پررنگی است.
- نظر شما راجع به برگزاری دومین همایش بحران آب در کاشان چیست؟
· دانشگاه این آمادگی را دارد و جزء یکی از رسالتهای دانشگاه می‌باشد و در چشم‌انداز دیده شده است. باید نفع دانشگاه به منطقه برسد. این بدان معنی است که پژوهشی که انجام شود و به درد هیچ کسی نخورد و یا پژوهشی انجام شود که به درد خارج از مرزهای کشور بخورد امر مطلوبی نیست. اولویت اول ما این است که پژوهشی انجام بدهیم که برای منطقه مفید باشد.
دانشگاه کاشان آمادگی دارد با همکاری و مشارکت مسئولین شهری؛ فرمانداری، شرکت آب و فاضلاب ، جهاد کشاورزی و .... در هر همایش و انجام طرح های پژوهشی که برای منطقه مفید است ورود پیدا کند.
به نظر من حداقل نتیجه برگزاری همایش‌ها آن است که مردم و مسئولین آشنایی بیشتری با موضوع پیدا کرده و موضوع را جدی می‌گیرند. شخصاً وقتی به اطرافیان و دوستان و آشنایان نگاه می‌کنم هنوز بحث بحران آب را جدی نمی‌گیرند.
متأسفانه به همین خاطر است که می‌بینم مصرف سرانه آب در کشور بسیار بیشتر از سرانه مصرف در کشورهای بسیار پرباران دنیاست و باید برای توجه به این مسائل فرهنگ‌سازی بیشتری صورت گیرد.
- اطلاعات آماری و تحقیقی دانشگاه درباره وضعیت آب منطقه در چه حدی است؟
· ببینید، دانشگاه تا کنون به جز یکی دو مورد، طرح و پروژه‌های تحقیقی در این زمینه انجام نداده است. اگر قرار شود که این کار انجام شود قطعاً باید با پیشنهاد و همکاری دوستان در سازمان های اجرایی مثل شرکت آب و فاضلاب، فرمانداری و بقیه سازمان‌های ذیربط صورت گیرد.
- یکی از روش‌های تحقیقی دانشگاهی، پروژه‌های دانشجویی است. چه تعداد از پروژه‌های دانشجویی دانشگاه کاشان به مسائل مرتبط با آب صورت گرفته است؟
· دانشگاه پروژه های محدودی در این زمینه انجام داده است. ما هنوز در اول راه هستیم ولی آمادگی داریم. الان دانشگاه در خیلی از موضوعات شهری به جز آب کارهای خوبی انجام داده است. به عنوان مثال در زمینه علوم اجتماعی با محوریت دانشکده علوم انسانی دانشگاه و با تعامل با سازمان‌هایی مثل شهرداری، فرمانداری، دادگستری یا بهزیستی کارهای خیلی خوبی انجام شده است.
طرح‌هایی در زمینه شناسایی معضلات اجتماعی از تکدی‌گری گرفته، خشونت، بزهکاری و مواردی از این دست انجام شده است و گزارش‌هایی که به آن سازمان‌ها داده‌ایم از آن استقبال کرده و رضایت داشته‌اند.
- پروسه انجام این پروژه‌ها و طرح‌ها چگونه است؟
· وقتی یک دستگاه اجرایی شهری پیشنهادی به ما بدهد که این موضوع پروژه مورد نیاز ماست، ما از همکاران می‌خواهیم که به آن بپردازند و اصلاً به صورت انتفاعی به آن نگاه نمی‌کنیم. خیلی از این پروژه‌های اجتماعی که از طریق دانشگاه انجام شده است هیچ وجهی در قبال آن دریافت نشده است.
- آیا متولیان آب هیچ درخواستی نکرده‌اند؟
· قبلاً دو طرح در این زمینه انجام شده است که مجری آن همکاران دانشکده مهندسی مکانیک بوده اند و امیدواریم در آینده با راه اندازی پژوهشکده آب شاهد رشد اینگونه طرحهای کاربردی باشیم. البته بین شرکت آب و فاضلاب کاشان و دانشگاه تعامل خوبی برقرار است.
- شرکت آب و فاضلاب کاشان را در کارهای پژوهشی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
· من فکر می‌کنم به نسبت سایر دستگاههای اجرایی شهرستان خیلی خوب و قوی و پویا عمل کرده و سمت و سوی پژوهش خودش را مشخص کرده است. من لااقل می‌توانم بگویم بین سایر دستگاههای شهرستان از لحاظ ارتباط با دانشگاه و تعامل با دانشگاه بهتر از بقیه عمل کرده است.
- تا آنجایی که من اطلاع دارم دانشگاه کاشان یک رصدخانه هم دارد و با تلسکوب‌های قوی آسمان را رصد می‌کند، آیا ابزاری یا وسیله‌ای هم تعریف کرده است تا اعماق زمین و زیر پای شهر را رصد کرده و از کم و کیف افت آب در منابع زیرزمینی باخبر شود؟
· خیر. دانشگاه هنوز در این زمینه کاری نکرده است.
- نظرتان راجع به برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی و خالی شدن آن به عنوان معاون پژوهشی دانشگاه چیست؟
· من خیلی اطلاعات دقیقی در این زمینه ندارم ولی به عنوان یک شهروند و آمار و ارقامی که در همایش بحران آب به دست آوردم؛ احساس نگرانی جدی کردم. با این وضعیت در حال از بین بردن یک گنجینه خدادادی هستیم که در طول هزاران سال ایجاد شده و در طول سال‌های اخیر با برداشت‌های بی‌رویه و بهره‌وری پایین در حال نابود کردن آن هستیم.
- آیا به طاق‌زارهای پشت راه‌آهن رفته‌اید؟ آیا گسل‌هایی که در زمین ایجاد شده از نزدیک دیده‌اید؟ نظر شما راجع به آنها چیست؟
· خیر من از نزدیک ندیدم ولی عکس‌های آن را دیده‌ام. این گسل‌ها به خاطر برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی است. منابع خالی شده و زمین نشست کرده است. اضافه بر این شور شدن منابع آبی زیرزمینی هم به خاطر همین برداشت‌های بی‌رویه است و این یک فاجعه است.
- به پژوهشکده برگردیم. نقش پژوهشکده آب را در مقابله با مشکلات حوزه آب چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
· کار پژوهشکده همین است. بررسی می‌کند برای همین معضلات و مشکلات حوزه آب چه راهکارهایی علمی و عملی وجود دارد و امیدوارم ان‌شاءالله بتوانیم این مشکلات را مهار کنیم.
برای دیدن مطلب مرتبط اینجا کلیک کنید
